• 17/12/2021
• 573

Daşky gurşaw hereketiniň başynda

Daşky gurşaw hereketiniň başynda
2021-nji ýylyň ahyrynda, Türkmenistanyň Telekommunikasiýa we Informatika Instituty, planetanyň daşky gurşaw abadançylygyna işjeň gatnaşýan dünýäniň ýokary okuw mekdepleriniň arasynda "UI Green Metric World University Ranking" uniwersitetleriniň halkara reýtingine girdi.
Türkmenistanyň Telekommunikasiýa we Informatika Institutynda indiki dünýä reýting tablisasyna giriş teswir edilende, institutynyň ähli mugallymlara we talyp ýaşlar üçin Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Biziň eken we ösdürilip ýetişdirilen her bir agaç Watanyň baky gülläp ösmegine goşantdyr” diýp aýdylan sözleri üstünlikli durmuşa geçirilmegine mynasyp goşant goşmak daşky gurşaw syýasaty üçin işjeň çagyryşdyr.
Bu sözler biziň ýurdumyzdaky dürli daşky gurşaw başlangyçlary bilen baglanyşykly göçme manyda getirlendir. Täze taryhy döwürde daşky gurşawy goramak, türkmen tebigatynyň ajaýyp gözelliginiň baýlygyny gorap saklamak we artdyrmak wezipeleri döwletiň üns merkezinde, daşky gurşaw syýasatynyň ileri tutulýan ugry bolup, milli Liderimiziň ýolbaşçylygynda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Häzirki wagtda tutuş dünýä jemgyýetçiligi, tutuş adamzat üçin möhüm ähmiýete eýe bolan ýiti daşky gurşaw meselelerini we daşky gurşawy goramagyň möhüm meselelerini çözmekde biziň ýurdumyzyň möhüm goşandyny ykrar edýär. Bu, ilkinji nobatda howanyň üýtgemegine, ýer we suw baýlyklaryndan seresaply peýdalanmak, çölleşmäge garşy göreşmek, ýerleriň zaýalanmagynyň öňüni almak we başga-da köp meselelere degişlidir.
Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň soňky mejlisleriniň birinde Prezident Gurbanguly Berdimuhamedow daşky gurşawy goramak meseleleriniň döwletiň içerki we daşary syýasatynda ileri tutulýan ugurdygyna ünsi çekdi. Milletiň lideriniň belleýşi ýaly, bu ugurda Türkmenistan halkara guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär we anyk başlangyçlary öňe sürýär. Arkadag Prezidentimiziň dünýä forumlarynda, şol sanda BMG Baş Assambleýasynyň mejlislerinde hödürlän häzirki teklipleri daşky gurşawy goramaga we adamlaryň durmuşy üçin iň amatly şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir. Bütindünýä jemgyýetçiliginden giň goldaw alansoň, halkara daşky gurşaw taslamalary we maksatnamalary üçin oňat esas bolup hyzmat edýär. Şolaryň biri, "UI Green Metric World University Ranking" - 2010-njy ýylda Indoneziýanyň Universitas howandarlygynda döredilen ylmy jemgyýetiň başlangyjy. Reýting dünýädäki müňlerçe uniwersitetleriň başlangyçlaryny goldaýar. Reýtingdäki orny, uniwersitetiň daşky gurşawa ýetirýän täsirini azaltmagyň belli bir kriteriýalaryna, durnukly ösüş düşünjesine we "ekologiki" durmuş ýörelgesine baglylykda mukdar netijelerine baglydyr.
Reýtingiň maksady, dünýädäki uniwersitetleriň gözlegleriniň netijelerini jemlemek we "ýaşyl" tehnologiýalaryň häzirki ösüşi we ýokary okuw jaýlarynyň daşky gurşaw syýasaty barada hakyky surat bermek. Bu inisiatiwanyň awtorlary, bu reýting bilen uniwersitetleriň ýolbaşçylarynyň ünsüni çekmek bilen, dünýädäki talyplaryň daşky gurşawa bolan jogapkärçiligini ýokarlandyryp boljakdygyna ynanýarlar. Bu nukdaýnazardan seredilende, "global howanyň üýtgemegine, energiýany we suwy tygşytlamaga, galyndylary gaýtadan işlemäge we ýaşyl transporta garşy has köp üns beriljekdigini" aýdýarlar.
Şu ýylyň 14-nji dekabry Jakartada uniwersitetleriň daşky gurşawyň durnuklylygy boýunça dünýä reýtingi bolan UI Green Metric 2021-iň netijeleri jemlendi. Bu ýyl bu daşky gurşaw kampaniýasyna dünýäniň müňden gowrak uniwersiteti gatnaşdy. Her gatnaşyjy, ýokary bilim edarasy barada talap edilýän maglumatlary berdi, bu maglumatlary degişli kadalaşdyryjy resminamalara baglanyşyk bilen tassyklady.
“Green Metric” uniwersitetiniň daşky gurşaw reýtingi, Indoneziýa uniwersiteti tarapyndan 2010-njy ýylda işlenip düzüldi we ýokary bilim edaralarynyň Durnukly ösüş maksatlarynyň durmuşa geçirilmegine goşýan goşandyny bahalandyrýan ilkinji halkara reýting boldy. Häzirki wagtda bu reýting esasan adamlaryň durnukly ösüş meseleleri barada habardarlygyny ýokarlandyrmak wezipesini ýerine ýetirýär we gatnaşýan uniwersitetleriň halkaralaşmagyna goşant goşýar. Şeýle hem, “Green Metric” -iň barha artýan meşhurlygynyň we köpçülikleýin gatnaşyjylaryň giň geriminiň geljekde reýtingi daşky gurşaw meselelerini gönüden-göni çözmegiň täsirli guralyna öwürmegi möhümdir.
Halkara reýtingiň usulyýeti, uniwersitetlere ballar berilýän 6 topara esaslanýar. Bu daşky gurşaw we infrastruktura; energiýa we howanyň üýtgemegi; galyndylar; suw; ulag; bilim.
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika instituty umumy reýtingde 388-nji ýeri eýeledi. Häzirki wagtda durnukly ösüş meseleleri ähli ýurtlaryň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlary bolanda, bu reýtinge gatnaşmak ýokary okuw mekdebiniň işiniň global gün tertibine laýyk gelýändigini görkezýär. Uniwersitetleriň halkara reýtinginde çykyş etmegi, halkara arenasyndaky bilim edarasynyň keşbini emele getirýän möhüm ölçegdir. Global daşky gurşaw meseleleriniň möwjemeginiň fonunda, durnukly jemgyýet gurmak üçin ygtybarly goldaw bolmaga taýyn "ýaşyl" edaralaryň abraýy artýar. UI Green Metric-e gatnaşmak, ýokary okuw mekdeplerine dünýädäki uniwersitetler bilen bäsleşip, "global kartada" durnuklylygy gazanmak arkaly halkaralaşmak we ykrar etmek ugrundaky abraýyny ýokarlandyrmaga kömek edip biler.
UI Green Metric agzalarynyň hemmesi awtomatiki usulda UIGWURN (UI Green Metric Worldwide Ranking Network) -a goşulýar. Bu torda, gatnaşyjylar durnukly ösüş maksatnamalarynyň çäginde iň oňat tejribelerini paýlaşyp bilerler, şeýle hem her ýyl geçirilýän “UI Green Metric” halkara seminary we sebitleýin (milli) seminarlar arkaly dünýäniň beýleki gatnaşyjy uniwersitetleri bilen aragatnaşyk saklap bilerler.
UI Green Metric agzalarynyň hemmesi awtomatiki usulda UIGWURN ("UI Green Metric" dünýädäki reýting ulgamyna) goşulýar. Bu torda, gatnaşyjylar durnukly ösüş maksatnamalarynyň çäginde iň oňat tejribelerini paýlaşyp bilerler, şeýle hem her ýyl geçirilýän “UI Green Metric” halkara seminary we sebitleýin (milli) seminarlar arkaly dünýäniň beýleki gatnaşyjy uniwersitetleri bilen aragatnaşyk saklap bilerler.
“UI Green Metric” dünýä statistikasynda abraýly orny eýelemegi, Türkmenistanyň Telekommunikasiýa we informatika instituty üçin ädim ädimi bilen dünýä reýtingleriniň sanawlarynda yzygiderli abraýly orunlary eýeleýän planetar masştabda ýene bir möhüm üstünlik boldy. Şu güne çenli bu içerki institutyň üstünlikli gatnaşmagy bilen üçünji halkara reýtingi.
Wiktoriýa Nowikowa,
"Bitarap Türkmenistan".