• 26/11/2021
• 1182

Türkmen ýokary okuw mekdebi abraýly reýtinge girdi

2021-2022-nji okuw ýylynyň ilkinji günleri, iňlisleriň “Times Higher Education” (THE) žurnaly dünýädäki iň gowy ýokary okuw mekdepleriniň her ýyllyk halkara reýtinginiň tablisasyny - Bütindünýä Uniwersitetleriniň Reýtingini 2022-nji ýylda çap etdi. Ilkinji gezek türkmen instituty - Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika instituty ýerleşdirildi. Bilşiňiz ýaly, “Times” ýokary bilim derejesi dünýädäki ýokary okuw jaýlarynyň üstünlikleriniň iň abraýly görkezijileriniň biridir. Degişli, ýöriteleşdirilen pudaga taýýarlananda täsiri, halkara hyzmatdaşlygynyň ösüş dinamikasy, ylmy makalalaryň neşir edilmegi we gözleg işleriniň umumy ugurlary, üznüksizlige gönükdirilen köp sanly ölçeg ulanylýar. Bilimiň hilini ýokarlandyrmak, üç ýyl mundan ozal biziň ýurdumyzdaky ýokary okuw jaýlarynyň infrastrukturasyny dolduran ýaş türkmen uniwersiteti tarapyndan iň gowy ýokary okuw mekdepleriniň sanawynda dünýä derejesinde abraýly orny eýelemegiň hakykaty, gazetimize beren interwýusynda TTweII-niň "umumy tehniki dersler" kafedrasynyň mugallymy, institutda  Magtymgulynyň adyny göterýän esasy ýaşlar guramasynyň başlygy, Seýitmuhammet Annabaýew: - Bilşiňiz ýaly, 2020-nji ýylyň 7-nji fewralynda Ministrler Kabinetiniň giňeldilen mejlisinde Prezident Gurbanguly Berdimuhamedow “bilim, ylym we tehnologiýa ugurlaryndaky özgertmeleri güýçlendirmeli. Bu nukdaýnazardan ylym bilen ýokary bilimiň birleşmegini çaltlaşdyrmak, işgärleri taýýarlamak ulgamyny kämilleşdirmek zerur” diýip, belledi. Ylmyň täze ugurlaryny, şol sanda robot, sanly tehnologiýalary we beýlekileri ösdürmek üçin amatly şertleri döretmegiň zerurdygyny belläp, Prezident: “Halkara ülňülerine uýgunlaşmak üçin uniwersitetleri höweslendirmek üçin çäreleri görmeli. 2024-nji ýyla çenli ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerini halkara derejesindäki uniwersitetleriň sanawyna girizmek meselesini goýmak zerur” diýdi. Bu maksatlarda, aýratyn-da TT we II-ni bütündünýä reýtingine laýyk gelýän ýokary okuw mekdepleriniň hataryna geçirmäge taýýarlygynyň netijeliligini artdyrmak maksady bilen okuw maksatnamalaryny we meýilnamalaryny kämilleşdirmek, sanly platforma geçmek, mlli halkara tejribesi bilen milliligiň sazlaşykly utgaşmagy bilen bagly giň gerimli işleri göz öňünde tutýan çäreleriň ýörite meýilnamasy işlenilip düzüldi. Şol bir wagtyň özünde, öňdebaryjy daşary ýurt ýokary okuw mekdepleri we iri ylmy we bilim merkezleri bilen ylmy, tehniki we innowasiýa-tehnologiki hyzmatdaşlygy yzygiderli berkitmäge aýratyn üns berildi, häzirki wagtda TT we II bu ugurda özara täsirleşip, öndürijilikli hyzmatdaşlygy amala aşyrýar. Ylym we tehnologiýany ösdürmek, innowasiýalary höweslendirmek, sanly ykdysadyýetiň döremegi we bilim jemgyýetiniň döremegi ýöriteleşdirilen ýokary okuw mekdepleri bilen halkara hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryndan biri, çalt ösýän sanly maglumat jemgyýeti, döredijilikli pikirlenmek, häzirki zaman tehnologiýalaryna eýe bolmak we sanly giňişligiň dürli ugurlarynda işlemek üçin hünärmenleri taýýarlamakdyr. Dünýäniň öňdebaryjy ýokary okuw mekdepleriniň halkara reýtingleriniň meşhurlygynyň sebäbi olaryň modeliniň giňden ulanylmagy we ýokary bilimiň halkaralaşmagydyr. Reýtingler belli bir ýokary okuw mekdepleriniň dünýä we milli derejä nähili seredýändigini talyplara, akademiki jemgyýetçilige, özlerine, şeýle hem iş berijilere açyk görkezýär. Häzirki wagtda şeýle bahalandyrmalar ýokary okuw mekdepleriniň bäsdeşlige ukyplylygyny bahalandyrmakda möhüm orny eýeleýär. Ýokary mekdepleriň ylmy we bilim wezipesine, talyplaryň hünär çärelerine taýýarlygynyň hiline köpçülikleýin baha berýärler, ýokary okuw mekdeplerinde telekeçilik we halkara çäreleriniň nähili geçirilýändigini görkezýärler. Ýokary mekdepleriň dünýä reýtingine goşulmagynyň möhüm şerti, olaryň maglumatlarynyň açyklygydyr. Bilim prosesine dünýä ülňülerini girizen Türkmenistan, gumanitar ugurda BMG-da we onuň gurluşlary - ICEUNISEF, UNFPA, UNDP, UNESKO bilen hyzmatdaşlygy ösdürýär. 2019-2025-nji ýyllar üçin Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek konsepsiýasyny biziň ýurdumyzda durmuşa geçirmegiň çäginde ähli pudaklaryň tehnologiki üýtgemegi we olaryň döwletde dolandyrylşy göz öňünde tutulýar. Şeýlelikde, Türkmenistanyň baştutany sanly gurşawy gowy bilýän we IT pudagynda ökde hünärmenleri taýýarlamak wezipesini goýýar. Milletiň lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň bilim pudagyndaky syýasaty we sagdyn, hemmetaraplaýyn ösen, bilimli ýaş nesli terbiýelemek üçin alnyp barylýan giň gerimli işler möhüm netijeleri berýär. Her ýyl döwlet we abraýly halkara mowzuk olimpiadalarynda baýrak alanlaryň sany barha artýar, dünýäniň öňdebaryjy ýokary okuw mekdeplerinde türkmen talyplaryny taýýarlamak ulgamy çalt ösýär, ýaşlaryň halkara intellektual we döredijilik ýaryşlaryna gatnaşmagy, göni hyzmatdaşlygy  ýurduň ýokary okuw mekdepleri bilen ýakyn we uzak ýurtlaryň arasynda ösmegi, mundan başga-da, Bolon prosesi we bilim pudagynda halkara hyzmatdaşlygynyň beýleki görnüşleri esasynda Merkezi Aziýa sebitiniň milli bilim ulgamlaryny bitewi bilim giňişligine birleşdirmek boýunça halkara forumlary geçirmegi öz içine alýar. Bularyň hemmesi, türkmenleriň bitaraplygy ýörelgelerine esaslanýan biziň ýurdumyzda yglan edilen “açyk gapylar” syýasatynyň maksatlaryna laýyk gelýär. Bu nukdaýnazardan, aýratyn ähmiýete eýe içerki ýokary okuw mekdepleriniň halkara derejesindäki abraýly ýokary okuw jaýlarynyň sanawyna goşulmagyny gazandy. Bu çözgüt ýokary okuw mekdepleriniň, olaryň talyplarynyň we mugallymlarynyň milli bilim ulgamynyň halkaralaşmagy üçin çarçuwany ep-esli giňelder. Bu ugurda 2019-njy ýylda ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň mugallymlary üçin Kazan döwlet uniwersitetine, akademik S.P. Korolýowyň, Lançžou ulaglar uniwersitetiniň (HHR) adyndaky Samara milli gözleg uniwersitetine birnäçe daşary ýurt saparlary guraldy. Şeýle hem, gönüden-göni Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň esasynda birnäçe onlaýn çäreler geçirildi, şonuň netijesinde ýokary okuw jaýlaryny halkara we dünýä derejelerine girizmek üçin halkara guramalary tarapyndan kesgitlenen ähli ölçegler  öwrenildi. 2024-nji ýyla çenli ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerini dünýäniň abraýly ýokary okuw mekdepleriniň sanawyna goşmak üçin taýýarlanan meýilnama dünýäniň dürli ýurtlaryndaky hyzmatdaş ýokary okuw mekdepler bilen giňden ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu resminama laýyklykda, institutymyz talyplaryň we mugallymlaryň halkara akademiki işjeňligini döretdi we dünýä ylmynyň gazananlaryna we toplanan milli tejribä esaslanyp, bilim we ylmy çärelere innowasion okuw usullaryny girizip başlady. Netijede, Oksford uniwersiteti, Kaliforniýanyň tehnologiýa instituty, Garward uniwersiteti, Stenford uniwersiteti, Massaçusetsiň tehnologiýa instituty, Prinston uniwersiteti, Kaliforniýa uniwersiteti, ýeleel we Çikago uniwersitetleri bilen birlikde Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika instituty hem bar. Taýms ýokary biliminiň global reýtinginde.  Bu, Prezidentiň buýrugyna mynasyp jogap boldy: "Bilim, ylym we saglygy goraýyş pudagynda ilki bilen ýurdy täze ösüş serhetlerine alyp barmaga gönüden-göni gatnaşmaly we ýaşlary terbiýelemeli, şeýlelikde, sanly tehnologiýalara bil baglaýar. "Bütindünýä uniwersitetleriniň reýtingine gatnaşmak, ösüş strategiýasyny täzeden gözden geçirmäge we bilim meýilnamalaryny we gözleg netijelerini halkara arenasynda öňe sürmek, daşary ýurt uniwersitetleri bilen netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmak üçin işini üýtgetmäge mümkinçilik berdi. Netijede okatmagyň hili ýokarlandy, täze halkara taslamalar we dersara gözlegler başlandy. Şübhesiz, dürli ugurlar boýunça halkara reýtinginde Türkmenistanyň öňe gitmegi ulgamlaýyn çäreleriň we döwletiň maksatly goldawynyň netijesidir, şol sanda ýurduň lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerini sanawyna goşmak baradaky wezipesi 2024-nji ýyla çenli halkara derejesindäki ýokary okuw mekdepler, döwlet baştutanynyň bu başlangyjy netijesinde innowasiýa bilim ulgamynda dünýäniň iň oňat tejribeleri we ülňüleri bilen tanşyp başlady. Ýokary okuw mekdebimiziň özi barada aýdylanda bolsa, abraýly halkara reýtingine girizilen beýleki üstünliklerini  ýatladasym gelýär. Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika instituty, dünýäniň 130 ýurdundan 650-den gowrak abraýly ýokary okuw mekdebini birleşdirýän 2020-nji ýylyň dekabryndan bäri Halkara uniwersitetler birleşiginiň agzasydyr. ESUNESKO-nyň resmi hyzmatdaşy hökmünde bu birleşme, agzalarynyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň ösmegine we bilim prosesinde täze bilimleriň we täzelikleriň ulanylmagyna aýratyn üns berýär. Bu birleşmä girmek, ýokary okuw mekdebimizde  tehniki bilim we ylym yzygiderli halkara derejesine çykarmaga, iň oňat dünýä tejribesini ulanmaga, okuw meýilnamalaryny kämilleşdirmäge we ylmy we innowasiýa gözleglerini güýçlendirmäge mümkinçilik berýär. Bu agzalyk, halkara reýtingine görä dünýäniň iň gowy uniwersitetleriniň sanawyna girmek hukugyny berýär. Şeýle hem ýokary okuw mekdebimiziň gazanan üstünlikleriniň biri hökmünde, halkara žurnallarynda ylmy işleriniň çap edilmegi we olaryň salgylanmalarda peýdalanylmagy we häzirki TT we II-niň alyp barýan ugruna kybap gelýän halkara hyzmatdaşlygyny görkezmek bolar.  Institutymyzda talyplaryň ylmy-barlag işleriniň durmuşa geçirilmegine we netijeliliginiň ýokarlandyrylmagyna uly üns berilýär. Institutymyzyň esasynda algoritmiki programmirleme, internet marketing, logistika, torlar we telekommunikasiýa enjamlary, telekeçiligi dolandyrmak we maglumat ulgamlaryny ösdürmek ýaly ugurlar bilen meşgullanýan birnäçe ylmy guramalar hereket edýär. Biziň talyplarymyz we aspirantlarymyz her ýyl ylmy we innowasiýa maksatnamalaryna gatnaşýarlar, şeýlelikde, institut her ýyl ýaş mugallymlaryň, aspirantlaryň we talyplaryň innowasiýa işläp taýýarlamalarynyň bäsleşigini gurnaýar. Talyplaryň IT ugry işjeň ösýär. Muňa mysal hökmünde, biziň ýokary okuw mekdebimiziň talyplaryň arasynda  geçirilýän ýaryşlary üstünlikli alyp barýandygyny ýatlamak bolar, meselem, infokommunikasiýa boýunça olimpiadalar ýylda biziň institutymyzda alnyp barylýar. Mugallymlaryň gözegçiligi esasynda talyplar halkara we milli ýaryşlara gatnaşmak üçin arza bilen ýüzlenýärler, şeýle hem milli we halkara derejesinde geçirilýän ylmy, tehniki we ylmy-amaly konferensiýalarda we seminarlarda çykyş edýärler, dünýäniň dürli döwletleri tarapyndan gurnalýan olimpiadalaryna gatnaşýarlar. Döwlet baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2021-nji ýylyň 1-nji sentýabrynda Bilimler we talyp ýaşlaryň gününe we täze okuw ýylynyň başlanmagyna bagyşlanan mekdep okuwçylary we talyp ýaşlary bilen geçiren umumy sapagynda belläp geçişi ýaly: “Dördünji senagat rewolýusiýasy eýýamynda ýaşlarymyz innowasiýa gözleglerine işjeň gatnaşmaly we täze tehnologiýalary döretmeli. Olar dünýädäki tehnologik ösüşden yza galmaly däldir. Täze ylmy eserleriňiz we düýpli açyşlaryňyz bilen siz özüňizi ýokary derejede ösen nesil hökmünde dünýä tanatmaly". Şeýlelikde, bilim mekdep okuwçylarynyň we talyp ýaşlaryň aýratyn ukyplaryny açmaga ýardam bermelidir we olara mahsus intellektual başarnyklaryny durmuşa geçirmäge mümkinçilik bermelidir. Okatmagyň şeýle usuly  şahsyýetiň özüne mahsus ukyplarynyň we zehinleriň dolulygyna açylmagyna mümkinçilik berýär.

 

Wiktoriýa NOWIKOWA,

“Нейтральный Туркменистан” gazeti