- 26/11/2021
- 1161
Netijeli bilim özgertmeleri
Häzirki döwürde ösen ylmyň we tehnikanyň gazananlaryny milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryna, durmuşymyzyň dürli ugurlaryna, şol sanda bilim ulgamyna ornaşdyrmak döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň birine öwrüldi. Häzirki wagtda çagalar baglaryndan başlap, orta we ýokary okuw mekdeplerini internet-aragatnaşyk ulgamyna birleşdirmek, olary kompýuter tehnologiýalary bilen üpjün etmek, sapaklary sanly ulgamda guramak işleri üstünlikli dowam etdirilýär.
Milli bilim ulgamyny döwrebaplaşdyrmak syýasatynyň çäklerinde sanly ulgama geçmek wezipeleri hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasyna» we «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna», şeýle hem halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyklykda amala aşyrylýar. Munuň özi biziň jemgyýetimizde bilimiň ýokary derejede ösdürilýändigini we döwrebaplaşdyrylýandygyny alamatlandyrýar. Ýurdumyzda sanly bilim ulgamyna geçilmegi bilim edaralarynda guralýan sapaklaryň mazmun hem hil taýdan ýokary derejä eýe bolmagyny, usulyýetiniň baýlaşdyrylmagyny, ýaşlaryň öwrenenlerini ýokary derejede özleşdirmeklerini, şeýle-de milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň kämil hünärmenler bilen üpjün edilmegini şertlendirýär. Adamzadyň durmuşynda şahsy kompýuterleriň we habar beriş tehnologiýalaryň tutýan ornunyň düýpgöter üýtgemegi okuwlaryň guralyşyna, okuwçylara we talyplara berilýän bilimiň hiliniň ýokarlanmagyna ýardam edýär. Şonuň üçin hem bu tehnologiýalar okuwlaryň guralyşynda maglumat toplamagyň ygtybarly çeşmesi hökmünde giňden peýdalanylýar. Bilim-terbiýeçilik edaralarynyň, okuw merkezleriniň sanly tehnologiýalar bilen üpjün edilmegi bilim işgärleriniň hünär taýýarlygyny ýokarlandyrmaga-da täsirini ýetirýär. Sanly serişdeler esasynda interaktiw usulda guralýan sapaklarda mugallym okuwçylara we talyplara düşündirjek temasyny, berjek maglumatlaryny kompýutere girizip, ekranda görkezip, onda dürli görkezme serişdelerini diňleýjileriň dykgatyna hödürleýär. Şeýlelikde, okuwçylar, talyplar temany diňe diňlemek arkaly däl-de, eýsem, görmek arkaly hem özleşdirip, bilimlerini çuňlaşdyrýarlar. Mälim bolşy ýaly, sanly ulgamyň işjeňleşdirilen tehnikalary we informasion serişdeleri, esasan hem interaktiw tagtasy arkaly islendik kompýuteri dolandyrmak bilen, onuň ekranyna suratlary, kartalary, shemalary çykaryp, dürli gurluşlary döredip bilýäris. Interaktiw tehnologiýalary öndüriji kompaniýalar interaktiw gurluşlary dolandyrmaga, sapagyň gidişinde bellikleri etmäge we beýleki işleri amala aşyrmaga mümkinçilik berýän ýöriteleşdirilen maksatnama üpjünçiliklerini hödürleýärler. Bilim işgärleri toplan tejribelerini we täze usullary bir-biri bilen alşyp bilýärler. Şonuň netijesinde kompýuter hem-de maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary bilen işlemek endiklerini kämilleşdirýärler. Şonuň ýaly-da, sanly bilim ulgamynyň ornaşdyrylmagy netijesinde talyplar teleköpri arkaly bilelikdäki hyzmatdaşlyklary, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn bilim gatnaşyklaryny ýygjamlaşdyrýan we täze derejä çykarýan umumy we amaly sapaklara, duşuşyklara gatnaşyp, bilimlerini artdyrýarlar. Ata Watanymyzyň ýokary okuw mekdeplerinde ornaşdyrylan bilim portalynyň işjeň hyzmatlary netijesinde hem talyplaryň okuwa ýetişikleri, dersleri özbaşdak özleşdirmek ukyplary ýokanlanýar. Şunda olar mugallymlaryň çykyşlaryny, portalda ýerleşdirilen ders ýazgylaryny we tema degişli beýleki maglumatlary özlerine ýükläp almaga mümkinçilik tapýarlar. Şeýle-de, portalyň mümkinçilikleriniň çäklerinde aralyk jemlemeler we synaglar sanly esasda geçirilip, her talybyň şahsy bilimi kesgitlenilýär. Şu nukdaýnazardan, innowasiýanyň we täze tehnologiýalaryň bilim işinde ýokary derejede peýdalanylmagy ýurdumyzda döwrebap hünärmenleriň kemala gelmegini, ýaş alymlaryň sanynyň artmagyny üpjün edýär. Ýurdumyzda ylym-bilim ulgamynyň öňe gitmegi üçin ähli mümkinçilikler döredilýär. Bu ugurda hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän başlangyçlaryndan, döwlet maksatnamalaryndan ugur alynýar. Türkmenistanyň Konstitusiýasy we «Bilim hakyndaky» Türkmenistanyň Kanuny, şeýle hem halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalary bu işleriň hukuk binýadyny kepillendirýär. Häzirki wagtda «Türkmenistanda ýaşlar baradaky döwlet syýasatynyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyndan» gelip çykýan wezipelere laýyklykda, milli we halkara derejeli ýokary okuw mekdeplerinde netijeli işler alnyp barylýar. Ýurdumyzda ylym bilen bilimiň arabaglanyşygyny has-da pugtalandyrmak, talyplaryň, aspirantlaryň, ýaş alymlaryň we professor-mugallymlaryň toplumlaýyn ylmy barlaglarygeçirmegi üçin ýokary okuw mekdepleriniň ýanynda sanly tehnologiýa we innowasiýa merkezlerini döretmek bilen bagly işlere aýratyn ähmiýet berilýär. Häzirki wagtda ýaş alymlar merkezleriniň, elektron kitaphanalaryň, döwrebap tejribehanalaryň alyp barýan işleri netijesinde ýaşlar sanly ulgam arkaly alan bilimlerini taslamalary işläp düzmek arkaly berkidýärler. Ýaş alymlaryň innowasiýa babatdaky täzelikleri we oýlap tapyşlary ýurdumyzyň sanly ykdysadyýetiniň ösdürilmeginde hem ähmiýeti uludyr. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda hem sanly ylym-bilim ulgamyny döwrebaplaşdyrmagyň barşynda ýaşlaryň tehnologik ösüşlerden oňat baş çykarmagy üçin ähli şertler döredilýär. Döwrebap hünärleri ele almaga, kompýuter we maglumat ulgamyny, sanly innowasion tehnologiýalary özleşdirmäge, zehinli okuwçylary we talyplary ýüze çykarmaga, olaryň ylmy-tehniki döredijilik, gözleg-barlag we tejribe-synag işlerine işjeň gatnaşmaklaryny gazanmaga degişli döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, toplumlaýyn işler dowam etdirilýär. Berkarar döwletimiziň bilim ulgamyny düýpli derejede sanlylaşdyrmak we geljekki hünärmenlere bilim-terbiýe bermek üçin giň mümkinçilikleri döredýän hormatly Prezidentimiziň jany sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin!
Kakabaý HOJANEPESOW,
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we
informatika institutynyň okuw işleri boýunça
prorektory.